Jedno od obeležja Beograda svakako je poznata zgrada u centru grada – palata “Albanija”. Stara je više od 80 godina. Podignuta na mestu nekadašnje kafane, ova velelepna građevina danas, osim “ožiljaka” iz Drugog svetskog rata, nosi i breme svog imena.
“Albanija” ima 13 nadzemnih i četiri podzemna sprata, visoka je 53 metra i ukupne je površine 8.000 kvadratnih metara.
Kako je palata dobila ime?
Ugao Knez Mihailove i Kolarčeve – ulice bez kafića, butika, taksi stanice, trolejbusa i automobila. Bilo je svega jedan časovnik, nekoliko lokala i kafana “Kod Albanije”. (fotografija ispod)
Godine 1918. Prvi svetski rat je završen, a kafana menja ime u “Albanija”. Odavde verovatno potiče jedna od najvećih zabluda o njenom imenu. Veruje se da je kafani u centru grada to ime dato u znak zahvalnosti Albaniji zbog toga što je dozvolila srpskoj vojsci i narodu da preko njene teritorije dođu do savezničkih brodova, koji su ih od albanske obale prebacili na Krf.
Međutim, dokaz da to nije tačno jeste i gornja fotografija, na kojoj se vidi da kafana u svom imenu ima reč “Albanija” čitavih sedamdeset godina pre početka rata. Takođe, to nije jedini objekat sa tim imenom. U se nalaze još dve kafane -jedna sa imenom “Mala Albanija”, a druga “Albanez”. Ova druga je takođe značajna i za ime naše “junakinje”.
Kafana “Albanez” nalazi se na Terazijama, nekoliko metara dalje od “Albanije”. Lokal vodi ugostitelj Mihajlo Nikolić–Kića, koji račune potpisuje sa “Albanez Skenderbeg”. Međutim, on 1896. godine prelazi da radi u kafanu “Kod Albanije”. Beogradski hroničari pripovedaju da je ugledni gostioničar pokušao da privuče mušterije na osnovu svog imena, zbog čega kafani menja ime u “Albanija”.
Kafana koju je rado posećivao Branislav Nušić
Iako na odličnom mestu, kafana nije održavana, pa je velikom brzinom propala. Načinjena od blata i trošnog drveta, imala je i ogromnih problema sa ventilacijom. Ipak, osim mnogih Beograđana, često ju je posećivao i čuveni pisac Branislav Nušić, koji je beležio sledeće:
– Počev od terazijskog čvora, desnom ulicom koja spaja Terazije i Pozorišni trg (Kolarčeva ulica), nastaje niz kafana, od kojih su mnoge već ranije izumrle. Jedino, na vrhu te ulice, postoji i danas, kao trag staroga Beograda, i postojaće, kako izgleda vekovima, kafana “Albanija”, ruglo Beograda, ali eldorado svih zakupaca te kafane. Ne postoji kafana sa manje režije, a više prometa; niti postoji kafana koju posećuje tako raznolika i tako mešovita publika.
Kako je od kafane napravljena visoka zgrada?
20. oktobra 1939. godine, Beograd dobija prvi oblakoder, a jugoistočna Evropa najvišu zgradu u dotadašnjoj istoriji. Drugi svetski rat pustošio je Evropom, pa je stigao i do Beograda. Prvi i poslednji grad bombardovan u 20. veku tokom ovog rata nekoliko puta je bio zasut bombama. Prilikom savezničkog bombardovanja 1944. godine na oblakoder je pala bomba teška pola tone.
Međutim, zahvaljujući statičaru Đorđu Lazareviću, koji je učestvovao u izgradnji palate, ova bomba nije uspela da sruši beogradski oblakoder.
