Prostorno kulturno-istorijska celina predstavlja prostor posebne kulturno-istorijske, arhitektonske, urbanističke, estetske, društvene, sociološke i nematerijalne vrednosti. U njenom nastanku i razvoju se oslikava uspon Beograda od vremena kneza Miloša kroz čitav 19. i 20. vek.
Ona svojim reprezentativnim arhitektonskim fondom u okviru očuvane ulične matrice, čuva sve graditeljske mene Beograda i kroz njih priča o političkim aspiracijama različitih režima, državnim ambicijama, političkim ideologijama, privrednim aktuelnostima, arhitektonskim tendencijama, stilovima, i čuvenim graditeljima – najvećim imenima srpske arhitekture.
Istorija ulice Kneza Miloša
Područje uz Ulicu kneza Miloša je prostor koji je počeo da se razvija u vreme vladavine kneza Miloša kao državni, administrativni i vojni centar srpskog Beograda. Prosecanje i uređenje Ulice kneza Miloša predstavlja rezultat prvog urbanističkog plana ovog dela Beograda četrdesetih godina 19. veka, prema nacrtu Franca Jankea. Plan je predstavljao najmoderniju urbanizaciju koja je uveliko primenjivana širom Evrope. Ulice su se sekle pod pravim uglom i ta nova ortogonalna mreža bila je potpuna suprotnost u odnosu na turski Beograd u šancu sa krivudavim ulicama. Zahvaljujući ovom Slovaku, u Beogradu i Srbiji su po prvi put uvedeni evropski principi oblikovanja u arhitekturi i u urbanističkom uređenju. Na prostoru između današnje Nemanjine i Ulice kralja Milana do kraja 19. veka grupišu se velike javne građevine – savamalski konak – dvor kneza Miloša, Velika kasarna, Vaznesenjska crkva, zgrada Državnog saveta, Vojna akademija, Ministarstvo vojno, zgrada Narodne skupštine.
Oko dvora je formirana najpre bašta a potom i park koji je odlukom kneza Mihaila iz 1864. godine proglašen narodnim i na taj način postao prvi javni park u Beogradu.
Prestižni karakter koji je Ulica kneza Miloša vrlo brzo stekla potvrđuje Tramvajska linija prema „Mostaru”, Vajfertovcu i Topčideru uvedena 1894. godine, kao i reprezentativni stambeni objekti podignuti još krajem 19, a posebno početkom 20. veka u donjem delu ulice. U novim stambenim vilama živeli su ugledni Beograđani poput advokata i pevača Mijata Mijatovića, profesora fizike na Velikoj školi Koste Alkovića, mitropolita Mihaila, arhitekte i profesora Tehničkog fakulteta Nikole Nestorovića, građevinara Nikole Vitorovića i drugih. Nešto kasnije ulicu će naseliti diplomate, visoki činovnici, industrijalci, pisci, među njima poznata imena i prezimena poput kneza Pavla Karađorđevića, Bajlonija, Jovana Belimarkovića, Teokarevića, Isidore Sekulić. Kuće podizane u Ulici kneza Miloša predstavljale su reprezentativne objekte – tipa vila, najčešće u akademskom stilu. Pored njih, pre svega u gornjem delu ulice, podizani su i objekti javne namene u istom duhu.
Svoj pečat su krajem 19. i početkom 20. veka u Ulici kneza Miloša ostavila najznačajnija imena beogradske graditeljske scene ovog vremena poput Nikole Nestorovića, Jovana Novakovića, Dušana Živanovića, Danila Vladisavljevića, Petra Bajalovića. Polako, naseljavane su i bočne ulice. Na padini prema današnjoj Savskoj ulici podizani su skromni objekti, najčešće kuće bondručare. Ovaj fond biće u velikoj meri zamenjen u međuratnom periodu kada su u užurbanoj izgradnji Beograda podizani rentijerski objekti – višespratnice, vrlo često jednostavnog, tzv. modernističkog oblikovanja. Rentijerski objekti u Ulici kneza Miloša će često dobijati atraktivnu arhitektonsku i dekorativnu plastiku i tako se naći u grupi raskošnije i privlačnije ar deko arhitekture. U spisku imena graditelja međuratnog perioda opet se prepoznaju vodeće arhitekte tog doba: Milan Zloković, Bogdan Nestorović, Miladin Prljević, Miša Manojlović, Isak Azriel, Aleksandar Đorđević…
Sliku ulice je do početka Drugog svetskog rata najviše odredilo prisustvo velikih javnih građevina. Na raskrsnici Nemanjine i Ulice kneza Miloša u duhu akademizma podižu se Ministarstvo finansija (Vlada Republike Srbije) prema projektu ruskog arhitekte Nikole Krasnova i Ministarstvo šuma i ruda i poljoprivrede i voda (Ministarstvo inostranih poslova) prema projektu arhitekata Dragiše Brašovana, Nikole Nestorovića i Nikole Krasnova. U blizini se podižu i palata starog Generalštaba prema projektu ruskog arhitekte Vasilija Vilhelma Baumgartena i zgrada Ministarstva saobraćaja Svetozara Jovanovića. U završnom delu ulice – prema “Mostaru” podignuta je zgrada Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja prema projektu Dimitrija M. Leka.
Neposredno nakon završetka Drugog svetskog rata izgrađene su u ulici Kneza Miloša današnja zgrada Jugoslovenskog rečnog brodarstva A. Sekulića i zgrada Saveznog MUP-a slovenačkog arhitekte Ludviga Tomorija, kao izraziti primeri arhitekture socijalističkog realizma. Do 1965. godine na raskrsnici Kneza Miloša i Nemanjine ulice, na mestu gde su se nekada nalazili Ministarstvo vojske i stara zgrada Vojne akademije, podignute su zgrade Generalštaba Vojske Srbije i Ministarstva odbrane u Beogradu.
