Trg republike je glavni gradski trg srpske prestonica.Okružen je značajnim gradskim lokacijama kao što su Narodno pozorište, čuveni bioskop “Jadran“, Dom Vojske Srbije, spomenik knezu Mihailu i mnogi drugi. Svi ste mnogo puta prošli tuda, ali, verujemo da mali broj zna šta se nekada tu nalazilo i kako je ovo poznato beogradsko mesto izgledalo.
Nastao je nakon što je 1866. godine srušena Stambol-kapija, a na njenom mestu podignuta zgrada Narodnog pozorišta 1869. Kapiju su početkom XVIII veka bili sagradili Austrijanci, na lokaciji između današnjeg spomenika knezu Mihailu i Narodnog pozorišta.
Svojevremeno je ta građevina važila za najveću i najlepšu kapiju iz vremena kada je Beograd još uvek opasavao šanac. Tuda je prolazio poznati put za Carigrad (danas Istanbul) po čemu je dobila ime. Ipak, bez obzira na svoju lepotu, Stambol kapija nije ostala u lepim sećanjima stanovništva, već kao mesto na kome su Turci ubijali zarobljenike.
Pošto je trajno uspostavljena srpska vlast i kapija porušena, oblast trga je dugo vremena ostala neuređena, a kao jedina zgrada tokom perioda od tri decenije stajalo je Narodno pozorište. Današnji simbol trga, spomenik knezu Mihailu, izgrađen je 1882. godine i označio početak napora za postepeno urbano uređenje ove oblasti. Na lokaciji gde se danas nalazi Narodni muzej tada je podignuta prizemna zgrada u kojoj je pored ostalih bila smeštena i tada čuvena kafana “Dardaneli”, gde je bilo sastajalište umetničkog saveta. Kasnije je ta zgrada porušena i 1903. godine je na njenom mestu izgrađena zgrada Uprave fondova u kojoj se danas nalazi Narodni muzej.
Pored Narodnog pozorišta nalazi se mali park u kome su se do Drugog svetskog rata nalazili kafana i bioskop „Kolarac“, koji su ime dobili po vlasniku zgrade i dobrotvoru Iliji Milosavljeviću Kolarcu. Palata “Riounione” u kojoj je smešten bioskop “Jadran” izgrađena je 1930. godine.
Na mestu današnje zgrade Doma štampe pre Drugog svetskog rata nalazile su se razna dotrajala prizemna i jednospratna zdanja u kojima su se nalazile trgovačke radnje. Većina njih uništena je za vreme bombardovanja 6. aprila 1941. godine.
Po završetku rata izvršeni su radovi gde su uklonjene tramvajske šine (i zajedno sa njima stara tramvajska okretnica koja se ovde nalazila) i premešten trg na kome se jedno kratko vreme nalazila grobnica i spomenik palim borcima Crvene armije. Kasnije su njihovi ostaci preneseni na Groblje oslobodilaca Beograda.
Pored svog statusa najpoznatijeg sastajališta u gradu, kao i raznih znamenitosti, na trgu se odigrao i veliki broj istorijski značajnih trenutaka.
Jedan primer je događaj iz 1806. godine, kada su se vodile borbe za oslobođenje grada. Priča se da je pre početka konačnog napada na tvrđavu jedan od vojnika, Miliav Čamdžija, obećao svojim saborcima da će zapevati sa vrha najvećeg turskog topa i time označiti pobedu. Dok je još uvek trajao najžešći okrišaj Čamdžija je održao obećanje uprkos teškim povredama. Navodi se i da je sam Karađorđe, pošto je čuo njegovu pesmu, naredio opšti juriš vojske u kome je tvrđava konačno osvojena. Tokom istog napada poginuo je i Vasa Čarapić, poznati junak koga su u narodu zvali “Zmaj od Avale”, te danas ulica koja vodi od nekadašnje kapije nosi njegovo ime. Rušenje kapije bila je simbolična odluka koju je doneo knez Mihailo Obrenović da bi na tom mestu sagradio Narodno pozorište, čime bi ovaj podsetnik na srpska stradanja zamenio simbolom napretka. Nažalost knez nije doživeo da vidi završetak tog projekta jer je dva mesec pošto je kapija srušena ubijen u maju 1868. godine.
U natavku pogledajte još fotografija Trga Republike iz prošlosti:
